Twierdza w Grudziądzu – perełką okolicy.

     Cytadela w Grudziądzu to jedna z najlepiej zachowanych i najciekawszych budowli fortyfikacyjnych na terenie województwa kujawsko – pomorskiego ale także na terenie całego kraju. Jest najstarszą budowlą tego typu w regionie i miejscem, na terenie którego do dziś stacjonuje wojsko. To jedyna twierdza pruska, która odparła blokadę wojsk Napoleona w 1807 roku. To z tym miejscem wiąże się wiele legend i opowieści, a kilka lat temu pojawiła się możliwość zwiedzania Twierdzy z przewodnikiem.

Z kart historii…

Po I rozbiorze Polski w 1772 roku król Fryderyk II nakazał wzniesienie budowli fortecznej pod Kwidzynem, w celu zabezpieczenia terenów Rzeczypospolitej przed agresją ze strony Rosji. Niestety, coroczne wylewy Wisły niszczyły to, co udało się wybudować. Zrezygnowano więc z tego pomysłu a plac budowy przeniesiono w okolice Grudziądza.
Oficjalne prace rozpoczęły się 6 czerwca 1776 roku. Nadzór nad ich realizacją powierzono kapitanowi Paulowi von Gontzenbach. Początkowo budowę zaplanowano na 4 lata, niestety w wyniku braku budulca, rąk do pracy i funduszy budowa przeciągnęła się, ostatecznie pochłaniając 13 lat ciężkiej pracy.

Ciekawostka!
Do budowy Cytadeli jako materiał budulcowy wykorzystano m.in. cegłę ze specjalnie rozebranych na ten cel zamków krzyżackich w Rogóźnie i Grudziądzu.

W 1807 roku Cytadela w Grudziądzu jako jedyna twierdza pruska oparła się wojskom Napoleona, w sytuacji kiedy inne twierdze na terenie państwa pruskiego kapitulowały na sam dźwięk słowa Napoleon! Obroną twierdzy dowodził wówczas generał Wilhelm de Courbiere, doświadczony i zasłużony w walkach dowódca. Oblężenie twierdzy z początku XIX wieku, było tak naprawdę jedynym sprawdzianem funkcji obronnej Cytadeli.

Funkcja obronna twierdzy przez lata przeplatała się z wykorzystywaniem jej jako więzienia. Na jej terenie przetrzymywani byli żołnierze Powstania Listopadowego, polscy patrioci z okresu Wiosny Ludów, Powstańcy Styczniowi, czy jeńcy francuscy i rosyjscy z okresu II wojny światowej.

Okres 20-lecia międzywojennego to czas, w którym koszary Cytadeli zajmują ułani z 18 Pułku Ułanów Pomorskich, szlifując swoje umiejętności bitewne.

Ciekawostka!
1 września 1939 roku 18 Pułk Ułanów Pomorskich pod dowództwem płk Kazimierza Mastalerza, wsławił się szarżą na II niemiecki batalion zmotoryzowany pod Krojantami. Dzięki tej walce rozpoznano ugrupowanie wroga, zdezorganizowano i zatrzymano jego oddziały a przede wszystkim bohaterską walką wsparto psychicznie wszystkie polskie oddziały.

6 marca 1945 roku to pamiętna data zarówno w historii Twierdzy jak i miasta - na terenie Cytadeli podpisano akt kapitulacji wojsk niemieckich, które systematycznie rozpoczęły opuszczanie miasta.

Projekt Cytadeli

Plan Cytadeli oparty został na połowie regularnego ośmiokąta. Centrum stanowił dziedziniec otoczony wałami a od strony Wisły zamknięty Wielkim Magazynem. Przed wałami zaprojektowano pięć Bastionów, z czego dwa skrajne zredukowano o połowę. Pomiędzy nimi w fosie wybudowano cztery Raweliny pomiędzy którymi znajdowało się osiem nieistniejących do dziś lunet. Cały obszar Cytadeli pocięty został trzema poziomami podziemnych chodników – komunikacyjnych, minerskich i kontrminerskich.

Ciekawostka!
Teren Cytadeli włączony został do sieci Natura 2000. W obiekcie stwierdzono ok. 2500 nietoperzy 7 gatunków, z czego w chodnikach zimują dwa – mopek i nocek duży.
Nietoperze to jedyne zdolne do aktywnego lotu ssaki.

Obsługą ruchu turystycznego po zabytkowej części grudziądzkiej cytadeli zajmuje się Wojskowe Stowarzyszenie Kulturalno-Edukacyjne RAWELIN.
 



















^{Źródło: materiały przewodnickie}

NK