Ponad 400 mln dzieci na świecie żyje w ubóstwie, bez dostępu do kluczowych usług

Najnowszy raport UNICEF The State of the World’s Children 2025: Ending Child Poverty – Our Shared Imperative opiera się na danych z ponad 130 krajów o niskim i średnim dochodzie, oceniając poziom wielowymiarowego ubóstwa poprzez pomiary w sześciu kategoriach: edukacja, zdrowie, warunki mieszkaniowe, żywienie, warunki sanitarne i woda. Analiza pokazuje, że 118 mln dzieci doświadcza braków w trzech lub więcej kategoriach, a 17 mln w czterech lub więcej.

Dzieci dorastające w ubóstwie, pozbawione podstawowych dóbr i usług, takich jak prawidłowe żywienie, odpowiednie warunki sanitarne i schronienie, odczuwają druzgocące konsekwencje dla swojego zdrowia i rozwoju. Nie musi tak być. Jeśli rządy zobowiążą się do wyeliminowania ubóstwa dzieci poprzez wdrożenie skutecznej polityki, otworzą przed dziećmi świat pełen możliwości – powiedziała Catherine Russell, dyrektor generalna UNICEF.

Najwyższe wskaźniki wielowymiarowego ubóstwa wśród dzieci notowane są w Afryce Subsaharyjskiej i Azji Południowej. W Czadzie 64 proc. dzieci doświadcza poważnych braków w dwóch lub więcej kategoriach, a nieco poniżej 25 proc. najmłodszych w trzech lub więcej.

Najpowszechniejszym problemem jest brak dostępu do odpowiednich warunków sanitarnych, co może zwiększać zagrożenie chorobami. Dostępu do toalety nie ma 65 proc. najmłodszych w krajach o niskim dochodzie, 26 proc. w krajach o niższym średnim dochodzie i 11 proc. w krajach o wyższym średnim dochodzie.

Odsetek dzieci doświadczających poważnych braków w jednej lub więcej kategorii w krajach o niskim i średnim dochodzie spadł z 51 proc. w 2013 r. do 41 proc. w 2023 r., głównie dzięki priorytetowemu traktowaniu praw dziecka w polityce krajowej i planowaniu gospodarczym. Jednak osiągane postępy ulegają spowolnieniu. Konflikty, kryzysy klimatyczne i środowiskowe, zmiany demograficzne, rosnące zadłużenie krajowe i pogłębiające się podziały technologiczne nasilają ubóstwo. Jednocześnie bezprecedensowe cięcia w Oficjalnej Pomocy Rozwojowej (ODA) grożą pogłębieniem ubóstwa dzieci w krajach o niskich i średnich dochodach.

Postęp w kierunku wyeliminowania ubóstwa dzieci jest możliwy. Dla przykładu, Tanzania osiągnęła redukcję ubóstwa wielowymiarowego dzieci o 46 pkt proc. w latach 2000–2023, częściowo dzięki rządowym dotacjom pieniężnym i wspieraniu ubogich gospodarstw domowych w podejmowaniu własnych decyzji finansowych. Natomiast w Bangladeszu ubóstwo dzieci spadło o 32 pkt proc. w tym samym okresie, dzięki inicjatywom rządowym, które zwiększyły dostęp do edukacji i elektryczności oraz poprawiły jakość warunków mieszkaniowych, a także dzięki inwestycjom w usługi wodne i sanitarne, co zredukowało praktykę defekacji na otwartym powietrzu z 17 proc. w 2000 r. do zera w 2022 r.

Ubóstwo wpływa na zdrowie, rozwój i naukę dzieci – prowadząc do gorszych perspektyw zawodowych, ograniczonej długości życia oraz zwiększonego wskaźnika depresji i lęku. Raport podkreśla, że szczególnie narażone są najmłodsze dzieci, te z niepełnosprawnościami oraz te żyjące w kryzysach.

Raport analizuje również ubóstwo monetarne, które dodatkowo ogranicza dzieciom dostęp do żywności, edukacji i usług zdrowotnych. Według najnowszych danych ponad 19 proc. dzieci na świecie żyje w skrajnym ubóstwie monetarnym, przeżywając za mniej niż 3 dol. dziennie. Prawie 90 proc. z nich mieszka w Afryce Subsaharyjskiej i Azji Południowej.

Raport zawiera analizę 37 krajów o wysokich dochodach, pokazując, że około 50 mln dzieci – czyli 23 proc. populacji dziecięcej w tych krajach – żyje w relatywnym ubóstwie monetarnym. Oznacza to, że ich gospodarstwa domowe mają znacznie niższe dochody niż większość innych w ich kraju, potencjalnie ograniczając najmłodszym możliwość pełnego uczestnictwa w życiu codziennym.

Chociaż ubóstwo spadło średnio o 2,5 proc. we wszystkich tych 37 krajach w latach 2013–2023, w wielu przypadkach postęp uległ stagnacji lub odwróceniu. Na przykład we Francji, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii ubóstwo dzieci wzrosło o ponad 20 proc. W tym samym okresie Słowenia zredukowała wskaźnik ubóstwa o ponad jedną czwartą, głównie dzięki silnemu systemowi świadczeń rodzinnych i ustawodawstwu dotyczącemu płacy minimalnej.

Raport UNICEF podkreśla, że wyeliminowanie ubóstwa dzieci jest osiągalne i akcentuje znaczenie umieszczenia praw dziecka, zgodnie z Konwencją o prawach dziecka, w centrum wszystkich strategii, polityk i działań rządowych mających na celu ograniczenie ubóstwa, poprzez:
 

• uczynienie eliminacji ubóstwa dzieci krajowym priorytetem,
• integrację potrzeb dzieci z polityką gospodarczą i budżetami,
• zapewnienie programów ochrony socjalnej, w tym wsparcia pieniężnego dla rodzin,
• rozszerzenie dostępu do niezbędnych usług publicznych, takich jak edukacja, opieka zdrowotna, woda, warunki sanitarne, żywienie i mieszkania,
• promowanie godnej pracy dla rodziców i opiekunów w celu wzmocnienia ich bezpieczeństwa ekonomicznego, co jest ściśle powiązane z rozwojem dzieci.

Raport pojawia się w czasie, gdy wiele rządów na świecie ogranicza pomoc zagraniczną. Według The Lancet, cięcia w pomocy rozwojowej mogą doprowadzić do śmierci 4,5 mln dzieci poniżej 5. r. ż. do 2030 r. Jednocześnie najnowsze szacunki UNICEF pokazują, że te cięcia mogą sprawić, iż dodatkowe 6 mln najmłodszych zostanie wykluczonych z edukacji szkolnej w przyszłym roku.

Zbyt wiele dzieci było już pozbawionych możliwości realizacji swoich podstawowych potrzeb, jeszcze zanim globalny kryzys finansowania zagroził pogorszeniu tej sytuacji. To nie jest czas na wycofywanie się. To czas, aby wzmacniać ciężko wypracowany przez lata postęp dla dzieci. Rządy i przedsiębiorstwa mogą to zrobić, inwestując w kluczowe dla dzieci usługi, aby chronić najmłodszych, dbać o ich zdrowie oraz zapewnić im dostęp do podstawowych dóbr i usług, takich jak właściwe żywienie, zwłaszcza w niestabilnych sytuacjach humanitarnych. Inwestowanie w potrzeby dzieci przyczynia się do zdrowszego i bardziej pokojowego świata dla wszystkich – powiedziała Russell.