Astronauci są przygotowywani na długotrwałe opóźnienia startu i przedłużone pobyty w kosmosie

Start misji Ax-4 z polskim astronautą Sławoszem Uznańskim-Wiśniewskim na Międzynarodową Stację Kosmiczną opóźnia się już niemal o miesiąc. Pierwotnie planowano go na 29 maja, najnowsza potencjalna data startu to nie wcześniej niż 22 czerwca.

W rozmowie z PAP ekspert z AWF w Warszawie zaznaczył, że w branży kosmicznej wielokrotne przekładanie startu to scenariusz prawdopodobny, który trzeba brać pod uwagę. Opóźnienia zdarzają się ze względów pogodowych lub technicznych, a wszyscy członkowie załogi, jak również personel towarzyszący, są do tego przygotowywani. „Na wszystkie takie sytuacje są przewidziane procedury, a uczestnicy misji są uczeni, jak sprostać im pod względem kondycyjnym oraz jak radzić sobie ze związanym z nimi stresem” - podkreślił.

Dodał, że nieodzownym elementem treningu psychofizycznego astronautów jest praca nad umiejętnością dostosowania do nietypowych warunków zarówno ciała, jak i umysłu. „Przygotowania do lotu w kosmos można porównać do tego, co przechodzą sportowcy np. przed igrzyskami olimpijskimi. Jedni i drudzy są szkoleni, aby w określonym momencie być w szczytowej formie. Olimpijczycy budują ją przez cztery lata, a do tego uczą się zarządzania stresem, aby w danym dniu wypaść jak najlepiej. Podobnie jest z astronautami - oni również trenują od strony fizycznej i mentalnej, aby ich zdolności psychofizyczne były wysokie na kulminacyjny moment” - wyjaśnił dr Żmijewski, prof. Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie.

Różnica jego zdaniem polega na tym, że u sportowców rzadko się zdarza, aby start był przekładany na inną datę; a jeśli już się to przydarza (np. w regatach żeglarskich), to termin zmienia się bardzo nieznacznie. Natomiast w branży kosmicznej termin lotu może być przesuwany nawet wielokrotnie. Są to sytuacje bardzo wymagające, szczególnie psychicznie, bo testują odporność na stres i zdolność adaptacji, ale trening astronautów uwzględnia je od samego początku.

Jak opisał dr Żmijewski, na proces szkolenia przyszłych astronautów składa się wieloaspektowy trening fizyczny (kondycyjny, siłowy, koordynacyjny, związany z przeciążeniami i stanem nieważkości) oraz przygotowanie psychologiczne (wizualizacje, trening oddechowy, mindfulness, czyli praktyka skupiania uwagi, a także wykonywanie złożonych zadań pod presją).

„Psychika astronauty musi być niezwykle odporna na niepewność i frustrację. W takich momentach jak przekładanie startu napięcie rośnie, a presja nie maleje; cały czas trzeba być w gotowości” - wytłumaczył ekspert. Nie mniej ważne - w jego opinii - jest przygotowanie na wydłużony pobyt w kosmosie, który może wynikać ze zmiany harmonogramu misji. „To wszystko jest wkalkulowane w proces szkoleniowy. To standardowe procedury i standardowe scenariusze. Każdy astronauta bierze je pod uwagę i jest uczony, jak się wtedy zachować” – zaznaczył dr Żmijewski.

Zwrócił też uwagę, że okres kwarantanny, jaki poprzedza lot, przedłuża się wraz z odsuwanym startem misji. Nie oznacza on jednak przerwania treningów czy zawieszenia aktywności. „To nie jest tak, że osoba kończy trening i czeka dwa tygodnie, trzy tygodnie, a jej forma spada. Przebywając na kwarantannie, oni dalej ćwiczą, podtrzymują zdolność wysiłkową, utrzymują bardzo precyzyjnie ustaloną dietę, która jest lekkostrawna i sprzyja wielogodzinnej podróży w kosmos. Nadal mają dostęp do współpracy z psychologiem i pewną formę - choć ograniczoną - kontaktu z rodziną” - powiedział.

Do tego cała załoga funkcjonuje według ściśle określonych procedur technicznych i kontrolnych, które nadają okresowi kwarantanny pewną przewidywalność. „Znajomość ich wszystkich pozwala astronautom czuć się dobrze przygotowanymi i spokojnymi, co jest kluczowe dla skutecznego przejścia przez ten etap” - ocenił.

Odnosząc się do formy fizycznej Sławosza Uznańskiego-Wiśniewskiego rozmówca PAP ocenił ją bardzo wysoko. „Jest świetnie przygotowany. Już wcześniej był osobą bardzo aktywną fizycznie: chodził po górach, żeglował, ma bardzo dobrą wydolność” – powiedział.

Jego zdaniem kolejne opóźnienia startu misji nie powinny negatywnie wpłynąć na członków misji Ax-4. „Oczywiście, że są emocje, ale oni są na to przygotowani” – podkreślił.

„To profesjonaliści, którzy pozostają w stałym treningu fizycznym i technicznym pod czujnym nadzorem sztabu specjalistów. Podobnie jak w sporcie, cały zespół ekspertów dba o ich kondycję, odpowiednią dietę oraz wsparcie mentalne, co pozwala im zachować pełną gotowość do realizacji misji” - podsumował.

Katarzyna Czechowicz (PAP)